Laatst ben ik gestopt met sociale media. Daar heb ik echt erg lang over getwijfeld. Ik vond het gek genoeg eng om te stoppen met iets wat ik ooit niet had. Terwijl ik ook de rust miste waarmee ik vroeger kon opgaan in mijn hobbies en bezigheden. In het moment te zijn. Niet die verleiding en druk om te delen.
Grappig genoeg ben ik in de begin tijd echt een social media enthousiast geweest. Ik zag alleen maar voordelen. Nu terugkijkend zie ik dat mijn begin met sociale media samenviel met de tijd dat ik voor het eerst op mezelf ging wonen. Mijn volwassen leven is blijkbaar altijd vervlochten geweest met een enorme buitenwereld.
Van bewijsdrang naar die buitenwereld raakte ik steeds meer van mezelf vervreemd. Ik wilde stoppen. Ik besefte me – in het klein – hoe een beroemdheid zich moest voelen dat alles wat privé hoort te zijn ineens een soort algemene kennis wordt en een basis voor (voor) oordelen door de menigte. De foto’s van onze bruiloft, de geboorte van onze kinderen..
Ik wilde ineens niet meer dat er een profiel bestond van mij wat ik steeds gelijk probeerde te trekken met wie ik (denk dat ik) ben. Ik vergat dat wie ik ben en wat ik vind door de jaren veranderd, terwijl mijn tijdlijn het in cement probeerde te storten. Ik bleef door sociale media pijnlijk geconfronteerd worden door fouten en onzekerheden uit het verleden, en die meningen van derden die ik eigenlijk nooit zag.
Toch heeft het lang geduurd voordat ik de knoop door kon hakken. En ik gok dat er velen met mij zijn.
Het verschuiven van aandacht
Het is bizar maar waar. Je maakt andere – en veel minder – foto’s als je weet dat je ze niet gaat of hoeft te delen op sociale media. Waarom zou je immers nog selfies maken als je niet hoeft bij te dragen aan je online imago?
Je bekijkt je omgeving niet meer door de bril van “deelwaardig” maar laat het zijn. Het dagelijks leven wordt in één klap één grote oefening in “in het moment zijn” als de druk van de ketel is. Daar heb je dan ook geen meditatie of relax apps meer voor nodig.
Het gaat je dan ook pas opvallen hoeveel mensen via hun telefoon leven. En ik was er ook eentje van. Ik zag in mijn hoofd mooie composities voor foto’s, om ze daarna te delen. Ik luisterde niet altijd goed naar mijn gesprekspartner wanneer ik een kans zag om een mooie foto te delen of een grapje op te schrijven. Ik realiseerde me ergens wel dat ik onbewust daarmee zei “mijn digitale ego is belangrijker dan wat jij nu te zeggen hebt” maar het was moeilijk te weerstaan. Een combinatie van zowel afleiding als schuldgevoel.
Sinds we kleine kinderen hebben beklaagde ik me wel eens bij mijn man dat ik een goed, diepgaand gesprek miste. Maar hoeveel droeg ik daar zelf aan bij door me te laten verleiden door notificaties, pop-ups en likes? Die me uiteindelijk vaak alleen maar afgunstig, gestrest en uit focus maakten. En dan die drang om mee te willen doen met al die perfectie en “kijk ons eens leuk en interessant zijn”-heid.
Drama en afgunst
Sociale media zijn net een soort roddelbladen in de privésfeer. Misschien maakt het ze daarom wel erger. Het wel en wee van mensen die net iets te ver weg van je staan lezen op Facebook. Een scheiding. Een sterfgeval. Een vakantie, een geboorte.
Onze emoties vliegen alle kanten op, naar feitelijk kunnen we er weinig mee. Er zijn misschien situaties waarin zoiets leren kan zorgen voor verdiept contact of om weer contact op te nemen. Maar vaak niet. Vaak kom je niet verder dan een welgemeend maar zo onbevredigend “sterkte” of “geniet ervan” naar gelang het onderwerp.
Want ongeacht dat we heel graag onze liefde en aandacht zouden willen geven aan iedereen om ons heen, het gaat gewoon niet. Vaak denk je ook niet bepaald bij te dragen door bij een kennis ineens heel persoonlijk contact aan te dragen terwijl zij in een crisis zitten.
Het feit dat je ellende via sociale media meekrijgt maar daar niets mee kunt, voelt soms net zo machteloos als lezen in de krant over een bomaanslag aan de andere kant van de wereld. Onze cirkel van invloed is immers maar vrij klein, en het is juist in die cirkel van invloed dat we vergeten aanwezig te zijn en in onze telefoon vluchten. Paradoxaal genoeg.
Wat is vriendschap
Onderzoek wijst uit dat we eigenlijk maar een handjevol vrienden/mensen om ons heen kunnen hebben waar we echt, diepgaand contact mee kunnen hebben en houden. Hoeveel mensen kun je echt midden in de nacht opbellen wanneer je hulp nodig hebt. Of verdriet hebt. Hoeveel mensen staan er echt voor je klaar, en hoeveel daarvan ben jij bereid klaar te staan?
Sociale media geven ons de illusie van een enorm netwerk, vol contact, vol support en mogelijkheden. Echter is dat contact vaak maar heel oppervlakkig en flinterdun. En zo kan al dat gevoel van schijn contact juist veel schadelijker zijn. Want leren we nu nog wel om echte vrienden te zijn? En wat een echte vriend eigenlijk is? Hoe herkennen we een goede vriend en hoe worden we zelf waardevolle vrienden voor anderen?
Vertrouwen
Vrienden kun je vertrouwen toch? Ze doen hun best voor jou en zullen je geheimen bewaren. Ze zullen eerlijk tegen je zijn maar ook je gevoelens in acht nemen.
In die zin is social media erger dan een roddelpers. Deze mensen ken je namelijk allemaal. Tenminste, ik voegde op Facebook in principe wel alleen mensen toe die ik kende, maar wel een hele hoop. Wanneer ik iets berichtte op Facebook, kreeg ik ineens allemaal meningen over me heen van mensen die ik indirect of direct kende, maar wel ver van mij en mijn leven afstonden. Je kunt dan zeggen, ach laat ze maar praten, maar juist omdat het mensen zijn die je gedeeltelijk kennen, blijven hun woorden toch hangen. Ze blijven in je sociale netwerk, dus hun mening voelt belangrijk genoeg.
Ik merkte dat ik op sociale media mijn gevoelens en inzichten vaak alleen maar aan het verdedigen was in plaats van dat er een volwaardige discussie ontstond.
In mijn vroegere filosofie lessen leren we wat socratisch discussiëren inhield en dat we afspraken met elkaar maakten zodat we allemaal open met elkaar van gedachten konden wisselen. Wanneer de emoties opliepen konden we elkaar altijd weer wijzen op het socratisch beginsel waar we allemaal mee akkoord gegaan zijn. In de grote boze internet wereld hebben we zo’n afspraak nooit gemaakt.
In veel Facebook groepen probeert men wel van een soort beleid te maken en mensen te verordenen om respectvol met elkaar om te gaan, maar het gaat serieus altijd mis. Maar dan ook echt altijd. Ik was lid van groepen over duurzaamheid, minimalisme, vegan eten en nog wat idealistische onderwerpen. Daar liep het al helemaal vaak de spuigaten uit. Ik kwam voor inspiratie maar eindigde vaak met een rotgevoel.
Kunnen we wel stoppen?
Sociale media is een soort verslaving en voor velen van ons, een routine. Iets wat je doet als je je een paar seconden niets te doen hebt. Omdat iedereen het doet, voelt het erg lastig te stoppen. Om je heen zit iedereen op z’n telefoon, dus waarom jij niet?
Het deed me vanmiddag denken aan de tijd dat ik stopte met vlees eten. Ik dacht dat ik het nooit vol zou houden – ik stopte uit idealisme en sympathie voor de dieren – maar ik dacht dat mijn idealisme nooit zou winnen van de status quo. Toch merkte ik dat ik het helemaal niet miste, ook al was ik erg dol op vlees, at iedereen om mee heen het gewoon en was het ook heel gemakkelijk verkrijgbaar.
Met dit voorbeeld wil ik je niet vegetarisch laten eten of je moralistisch de kast op jagen, maar ik wil ermee zeggen dat zelfs iets wat iedereen heel normaal vindt en je zelf heel “lekker” vindt, het toch niet moeilijk hoeft te zijn om te stoppen.
Daarbij is op je telefoon kijken niet perse verkeerd. Ik merk dat ik mijn zinloze gescrol nu ingewisseld heb voor lezen, schrijven en één op één contract houden met dierbare vrienden. Het gaat er vooral om dat je kostbare tijd terugkrijgt en met die tijd dingen kunt doen waar je normaal denkt geen tijd voor te hebben (voel je de denkfout!?) Ook wordt je niet langer gebombardeerd door meningen en emoties van anderen of het gevoel de hele tijd te willen vergelijken en er – onbewust – bij te willen horen.
Je krijgt er meer mentale ruimte voor terug. En dat geeft rust en een beter gevoel over jezelf. Dat positieve gevoel kun je omzetten in om iets te doen voor jezelf. En als je nog niet weet wat, kun je beginnen met dat uit te vinden.
Hoe te stoppen.
Sociale media zijn niet het kwaad an zich, het is ook vooral hoe wij het gebruiken. Sommige kanalen hebben zeker nut, maar om een positieve routine voorrang te geven, moeten we eerst een negatieve doorbreken.
Zeg dag tegen je apps
Begin er eens mee om al die apps waar je stiekem teveel tijd aan kwijt bent, van te telefoon te verwijderen. Je verwijdert dan vaak nog helemaal geen accounts, daarom is het een veilig idee. Je haalt alles weg van te telefoon, maar het bestaat nog steeds. Voor je sociale media gebruik maak je nu bijvoorbeeld een vaste tijd, dat je even achter een computer of laptop kruipt om de boel bij te houden.
Dit kan wel leiden tot afkickverschijnselen. De ene verslaving is ook groter dan de andere. Geef het tijd. Probeer uit te vinden wat je leuk vond voordat je de hele dag sociale media aan het checken was.
Al snel ga je merken dat de momenten achter die computer verschillende resultaten hebben. Let daarop. Wordt je er kwaad, depressief of gestresst van? Dan is het goed te kijken waar je dat voelt en waar het neutraal is. Kies een medium waarmee je met vrienden in contact wil blijven. Kies ook een medium waarmee je zakelijk met mensen in contact wil blijven.
Misschien is het goed om ook een medium voor je foto’s te kiezen. Doe dat bewust. Wist je dat zowel Facebook als Instagram een optie hebben om al je foto’s (ECHT ALLES!) te downloaden? Dat kost soms wel even tijd, na gelang de hoeveelheid data die je er hebt opgebouwd, maar het gevoel die foto’s in eigen beheer te krijgen kan erg helpen aan doorhakken van een knoop. Als je dat zou willen natuurlijk.
Wanneer je de stap zou willen zetten, staan er op het goede oude internet allemaal tips en tricks. Waar moet je op letten per medium, welke instellingen moet je aan of uit zetten. Wil je enkel een account verwijderen of wil je al je sporen uitwissen? Google het en je weet het.
Hoe het bevalt
Dit artikel schreef ik een maand terug, toen ik net gestopt was met alle sociale media. Ik ben nu een maand verder. En waar ik in het begin nog een klein beetje kriebelig was, vind ik het nu echt heerlijk. Geweldig.
Ik voel weer die rust van vroeger, ruimte om te mijmeren, boeken te lezen en artikelen te lezen. Ik lees nu veel van Louis Theroux en ben begonnen in het boek van Megan Phelps (de dame die uit extreme de Westboro Church stapte) en soms voel ik wel een neiging dat ik er iets over zou willen schrijven. Of zou willen delen. De momenten dat ik met mijn mobiel ergens zit, ben ik niet aan het scrollen, maar boeken aan het lezen. Nog steeds op mijn telefoon, maar mijn brein vaart er veel beter bij.
Ik merk echter dat het veel fijner is om zoiets dan bewust met anderen te delen (op het moment gebruik ik alleen Whatsapp en email) of om te bloggen, zoals ik nu doe. Het schrijven geeft me meer voldoening, het delen met vrienden een betere connectie. Soms ben ik mijn telefoon gewoon een paar uur kwijt, omdat ik hem vergeet uit mijn tas te halen. Zo fijn.
Zijn er ook minpunten? In deze pandemie, die ons al in een vacuum doet leven is het stoppen met sociale media wel een extra reality check. Het maakt je nog bewuster wat “echt” is en wat niet. En natuurlijk kreeg ik ook inspiratie van instagram, en af en toe kijk ik er even op via mijn computer. Ik heb mijn openbare account nog wel aangehouden en ik ben aan het onderzoeken of ik daar weer bewust mee verder wil of niet.
Voor mij wegen de positieve punten echter helemaal op tegen hetgeen wat ik misschien zou missen. JOMO (Joy of Missing Out) is voor mij het nieuwe FOMO (Fear of Missing Out).
