2020 kan een jaar worden van grote veranderingen. Gezien we allemaal zo hard hebben moeten afremmen, komt alles wat er nu gebeurt in de wereld heel hard binnen. Klimaatverandering, sociale normen en waarden en ethiek.. Alles wat mis is, wordt in scherp in focus gebracht.
Ik denk dat dat goed is. Dat het waardevol is om met zijn allen te evalueren hoe we verder willen. Wat werkelijk belangrijk is. Welke stappen we als mensheid moeten nemen om boven onszelf en onze geschiedenis uit te stijgen.
De crisis legt ook problemen bloot die er altijd al waren, maar nu structuren en systemen aan de oppervlakte brengen. Dat brengt heel veel onvrede met zich mee. Haat, angst, wanhoop. Die woede is begrijpelijk, maar kwaad met kwaad vergelden heeft in de geschiedenis van de mens nog nooit gewerkt. De ander zien ” als de ander” in plaats van, een persoon met dezelfde verlangens en hoop voor de toekomst als wijzelf. Hoe meer we de nadruk leggen op de verschillen en de ander, hoe meer verwijdering er optreed. Van beide kanten.
Onze wereld, en onze economie en daarbij onze toekomst is globaal geworden. Het is altijd al zo geweest dat we allemaal afhankelijk zijn van elkaar, en het lot van anderen, maar het is nog nooit zo duidelijk geweest als nu. Alles heeft invloed op elkaar.
Mijn filosofieleraar leerde ons, dat het gevaarlijk is om een mensen in een groep te plaatsen, en daar een stempel op te drukken. Een groep als object neerzetten, betekent dat je er makkelijk een oordeel over kunt vormen. En dat heeft zin, omdat je mensen in onderzoek en samenleving wel bij elkaar moet gooien om een beleid of een aanpak te formuleren. Maar we vergeten vaak dat het een manier is om het kwantificeerbaar te maken.. het zegt niets over de unieke persoonlijkheden die zich in die groep bevinden. Kort gezegd, je kunt mensen nooit over een kam scheren.
De wereld is in korte tijd enorm veranderd. Op alle fronten. Culturen, gebruiken en religies mengen zich in sneltreinvaart. En dat botst. Het zal tijd nodig hebben om verschillen te respecteren, maar ook zelf water bij de wijn te doen. Alle lagen van de bevolking, zullen hun empathie in moeten zetten om dingen ter positieve te veranderen. Dat zit ook in gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, in huidskleur en in levensovertuigingen. We zullen allemaal ook eerlijk moeten zijn over welke overtuigingen ons niet meer van nut zijn, nu de wereld een globale wereld is. We kunnen niet terug. We moeten overtuigingen en idealen loslaten waar we – ter onrechte – aan vasthouden, omdat het ons een identiteit geeft. Stiekem willen we ook graag bij een groep horen, omdat het eng is om die groep los te laten en iets nieuws te worden.
Ik ben zelf een groot fan van science fiction, en ik vind het altijd mooi dat veel science fiction verhalen laten zien dat we daar al zijn. De crew van de eerste Star Trek afleveringen was al redelijk divers, vrouwen, mannen en verschillende huidskleuren. Er zaten ongetwijfeld nog wat hiaten in, zoals te korte rokjes, of stereotypering, maar ook dat is een weerspiegeling van de cultuur van die tijd. Een latere aflevering van The Next Generation, liet Picard zich al ontvallen dat de mensheid de nadruk op persoonlijk bezit had los gelaten, en mensen zich voor de grotere zaak inzetten in plaats van zelfontplooiing bovenaan te zetten.
Maar science fiction beschrijft ook wanneer het fout gaat. Zoals dat verschillende etniciteit zich nog steeds aan de onderlaag van de samenleving bevinden wanneer we niet leren van onze geschiedenis. Dat de aarde ooit een prachtige planeet was, tot we hem met open ogen verwoest hebben, zoals in The Expanse, waar een eerlijke, maar pijnlijke toekomst voor de mensheid die de ruimte koloniseert geschetst wordt. Met een Aarde die ooit prachtig was, maar nu al haar pracht kwijt is door vervuiling en overconsumptie.
Dit zijn weliswaar maar verhalen, maar het zijn ook toekomstvoorspellingen om ons te laten nadenken over de gevolgen van wat we nu, op dit moment in het leven brengen. Als het goed is komt dit jaar een nieuwe verfilming van “Duin” uit. De strijd in het heelal om “spice” – wat je naar onze realiteit als “olie” kunt vertalen – terwijl de enige planeet die het leveren kan, een schrijnend tekort aan water heeft. Met alle gevolgen van dien. Een verhaal wat ook heel goed past bij de huidige tijd, om ons een spiegel voor te houden.
Misschien zitten we nu in een keerpunt. We weten nu zoveel over menselijk gedrag en patronen. We hebben voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid zoveel gedocumenteerde geschiedenis, patronen en onderzoek om op terug te kijken. We weten waarom diersoorten vroeger uitsterven, waarom we elkaar de hersens in sloegen (en slaan) en we kunnen de gevolgen van ons huidige leefpatroon redelijk extrapoleren. We hebben alle informatie om onszelf en de wereld om ons heen te verbeteren.
Het helpt niet om vinger te wijzen naar de ander. We moeten nu echt samen optrekken. Doen wat we zelf kunnen en ons inzetten om dat groter te maken dan onszelf. We moeten onze verantwoordelijkheid nemen in een continue veranderende wereld. En beseffen dat het tijd nodig heeft. Veel tijd. En veel fouten, en dat we elkaar ook toestaan dat we die maken en elkaar erop wijzen.
Hoe kunnen we onszelf aanleren elkaar er op aan te spreken? Op al deze fronten? Over het klimaat, het milieu en sociale ongelijkheid. Het begint denk ik met een besef dat we allemaal een verantwoordelijkheid hebben, en dat elke actie en gedachte een uiting is van wat we kennen, maar nog niet van wat er nodig is.
Ik weet nog niet hoe dat eruit moet zien. Van de nadruk op economie en kapitaal, naar de nadruk op introspectie, op contemplatie en bewustwording. Heel zweverig gezegd, een soort nadruk op liefdevolle omgang met ruimte voor gezonde kritiek. Een soort nieuwe religie, maar zonder geloof in iets ongrijpbaars en bijbehorende dogmatiek, maar geloof in mensheid, leefomgeving en de verbetering daarvan. Filosofie en levensbeschouwing in actie.
Een humanitaire – en planetaire! – houding in organisaties en overheid die de nieuwe normaal zou kunnen worden. Daarvoor moeten we allemaal durven spreken, durven luisteren en groeien. En iedereen die daar ideeën over heeft, zou ik hierbij willen uitnodigen om zich uit te spreken, maar vooral, in te zetten voor iets wat groter is dan wijzelf.
