Gezien mijn liefde voor zowel vrouwelijke schrijfsters als filosofie, als de combinatie daarvan, heb ik het boek meteen afgerekend. Het bleek geen slechte keuze. Het is een prachtig verhaal over twee vrouwen die elkaar door hun diepe vriendschap door en door leren kennen. Echter leren zij met name zichzelf kennen, omdat ze hun frustraties, angsten en verlangens naar elkaar spiegelen. Uiteindelijk snappen ze elkaar en voornamelijk zichzelf beter.
Wat me met name aansprak is het thema autonomie, wat in het eind van het boek besproken wordt. Connie, of eigenlijk, de hoofdpersoon Kit, stelt daar dat autonomie bij mensen iets is dat feitelijk niet kan bestaan. Autonomie, zo stelt ze, hoort wellicht bij het dierenrijk, maar mensen, mensen zijn nooit waarachtig autonoom. Ze legt uit dat de waarde die wij als mens hebben, met name de waarde is die anderen ons geven. We zijn als mens net een valutakoers, onze waarde zakt en stijgt zonder dat we daar soms invloed op hebben. Gezien we allemaal zelfstandig na kunnen denken (hoewel ons denken natuurlijk afhankelijk is van talloze externe factoren, en daarom wellicht niet als geheel zelfstandig gezien kan worden), hebben wij als mens vaak geen tot weinig invloed op wat andere mensen denken. Of we willen invloed hebben maar deze invloed blijkt heel anders uit te pakken als we verwachten.
De angst van elk mens is dan ook om verkeerd begrepen te worden en daarmee de controle over de ander te verliezen. Het willen manipuleren of beïnvloeden van een ander mens, of het nou een partner, vriend of kennis is, is als het gooien van een steentje in een plas water. De rimpels maken we mee als de gevolgen van onze actie, maar waar het steentje precies landt.. dat weten we niet. We kunnen enkel in het spiegelende water kijken, maar vaak geeft dat water ons niets prijs. De andere persoon zou namelijk heel anders kunnen reageren dan wat hij of zij in feite echt denkt of voelt. Het water blijft daarmee voor ons een spiegelend oppervlak, spiegelend aan onze eigen ervaringen, principes en herinneringen. We zouden erin kunnen duiken, en het met iemand er zodanig over hebben dat onze bedoeling in principe geheel duidelijk is en we kunnen laten merken hoe het steentje bedoeld was te landen. Maar vaak hebben we daar ofwel geen kans toe, of geen moeite voor gedaan, of misschien niet eens doorgehad dat we een steentje gegooid hebben.
Menselijke relaties zijn om deze reden een van de lastigste dingen in ons hele leven. Met name omdat we er juist heel erg van afhankelijk zijn. We kunnen niet waar autonoom zijn, gezien we elkaar zowel voor materiële zaken, als sociale en emotionele zaken nodig hebben. Vrienden, partners en familie maken ons gelukkig, maar ook kwetsbaar. Want wat als ze ons verlaten? Wat als onze koers veranderd zonder dat wij dat doorhebben en wij alleen staan?
In een maatschappij waar we nu leven, waar het individu centraal staat, is autonomie en zelfstandigheid een kernbegrip. Iets om na te streven. Sinds ik als self-made material woman zelfstandig woon, een eigen baan heb en single (dus autonoom?) ben, merk des te meer hoezeer we afhankelijk zijn van relaties en elkaar. Autonomie is voor mij eerder een soort fase, een staat, waarin je jezelf onder de loep kunt nemen en in te zien hoe jouw lot onlosmakelijk verbonden is met anderen. Om dit te kunnen doen is het belangrijk dat je jezelf bloot kunt geven en gehoor geeft aan je eigen twijfels, verlangens en frustraties. Alleen op die manier kun je er echt achter komen wat je precies wilt. Juist als zelfstandige single merk ik door het uitgaansleven en de mensen die ik tegenkom, hoe verrekte moeilijk we het vinden om ons kwetsbaar op te stellen. Mijzelf incluis. Het is namelijk redelijk confronterend.
We willen vriendschap en een partner voor het leven, maar dat betekent grofweg dat we ons bloot moeten geven zodat die ander ons kan leren kennen zoals we zijn. En het wellicht aandurft zich of haarzelf ook dusdanig bloot te stellen naar ons toe. Vaak durven beiden partijen dit niet aan. In mijn optiek is dat een van de redenen dat mensen tegenwoordig, met name jonge mensen, zoveel verschillende vrienden en relaties hebben. Wat hebben 200 Hyves vrienden voor toevoeging op je leven? Dat vijftal relaties van je in 2 maanden? Kun je elkaar wel werkelijk diepgaand leren kennen, of zijn dit allen oppervlakkige relaties? Deze tendens ligt wellicht ook aan de mate van enorme keuzevrijheid die onze generatie beleefd, een balans die nog gevonden moet worden.
In onze duale maatschappij is het lastig een balans te vinden tussen onvermoeibaar uitgaan en te denken dat het allemaal toch niets uitmaakt, dus dat je net zo goed maar van God los kan zijn of, in het andere uiterste, je te bekeren tot een soort kluizenaar. Het vinden van een persoonlijke balans is, denk ik, met name lastig door het constante, vaak innerlijke gevecht tussen spreekwoordelijk ‘autonoom’, onaanraakbaar en sterk te willen zijn, de muur of schil die wij opzetten tegen de boze buitenwereld, en het verlangen naar binding, naar de connectie met de ander. Het willen delen met die ander. Om werkelijk relaties op te bouwen en mensen toe te laten zul je de balans moeten vinden tussen deze schil en een vorm van openheid, zodat die ander er echt kan zijn, en niet verstrikt raakt in de denkbeelden die je in je schil hebt geïmplementeerd, waardoor die persoon nooit als geheel bij jou binnen kan komen.
Deze open houding vereist dat je jezelf daarvoor kwetsbaar op moet proberen te stellen. Het kunnen zijn van een flexibel en open mens is enkel mogelijk in het moment zelf, waar we concepten over de ander proberen los te laten en diegene te zien voor wie hij of zij werkelijk is, zonder alle verhalen in ons hoofd die ons vertellen hoe en wat een persoon voor ons moet zijn om tot het hokje partner, vriend, kennis etc. te mogen behoren. Wellicht gaat het niet eens zozeer om ons kwetsbaar op te stellen naar de ander, maar met name met het je kwetsbaar op te stellen naar jezelf. Pas als jij jezelf durft te kennen en onder ogen te zien, kan je dat gemakkelijker naar buiten dragen. Dan kun je zijn zonder al te veel te oordelen over jezelf en die ander.
Met de brief die de hoofdpersoon Kit (Catherina) aan haar vriendin Ara (Barbera) schrijft, komt dit ook naar voren. Hoe Kit zichzelf heeft leren kennen door pas na vele jaren de vergelijkingen met Ara in te zien. Hoewel ze beiden hele andere karakters hebben, geeft Kit toe dat ze altijd gefocust was op de verschillen tussen haar en Ara. Pas nu durfde ze haar eigen valkuilen onder ogen te komen en daarbij de verslaving aan drank waar ze mee worstelt, te confronteren. De wisselwerking wordt hier prachtig duidelijk. Je kunt in mijn ogen niet in je eentje jezelf leren kennen. De buitenwereld om je heen spiegelt steeds naar jou toe. En dat biedt je elke dag, elk uur en elke seconde ruimte. Ruimte en vrijheid om te kiezen, als je jezelf dat toelaat. Je hebt voor jezelf altijd de vrijheid om te kiezen wat een situatie met jou doet. Het kost enkel tijd en moeite om te vinden waarom een situatie jou op een bepaalde manier raakt. Waarom het jou kwetst.
Het leven is wellicht je speeltuin, maar met name je klaslokaal.
